ایران دارای چندین شرکت هواپیمایی خصوصی و دولتی است. قدیمی‌ترین شرکت خصوصی کشور، هواپیمائی ایران است که در ۳۰ نوامبر سال ۱۹۴۴ میلادی (۹ آذرماه ۱۳۲۳ شمسی) تأسیس شد. این شرکت در حال حاضر دولتی است و با نام هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران یا ایران ایر شناخته می‌شود.
تا ژوئن ۲۰۰۹ میلادی ناوگان هوایی ایران در ۴۵ مسیر بین‌المللی پرواز می‌کرد. عمدهٔ ناوگان هوایی شرکت‌های هواپیمایی ایران را هواپیماهای بوئینگ قدیمی، و ایرباس‌های اجاره‌ای و نیز جت‌های منطقه‌ای همچون بی‌ای‌ئی ۱۴۶ و فوکر ۱۰۰ تشکیل می‌دهد. تحریم‌ها علیه ایران مانع از خرید هواپیماهای جدید غربی توسط ایران شده‌است. با این حال خرید ایرباس ها وآی تی آر های ماهان و ایران ایر جانی نه چندان به آن بخشیده همچنین مقررات ایمنی ضعیف ایران و سوء مدیریت از سوی مقامات هواپیمایی نیز مورد انتقاد است. این شرایط باعث بروز چند سانحه و حادثه شده‌است که به همین دلیل، در ۲۵ سال گذشته ۱۷ هواپیما ساقط، و حدود ۱۵۰۰ نفر کشته شده‌اند (از سال ۲۰۰۰–۲۰۰۶ میلادی ۱۱ هواپیما سقوط کرده و حدود ۷۰۰ انسان جان خود را در این سوانح باختند). با وبلاگ گردشگری تشریفات پرواز همراه باشید.
شرکت‌های هواپیمایی تجاری – فعال
هواپیمایی ایران ایر
ایران ایر شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران با نام «ایرلاین جمهوری اسلامی ایران» است. این شرکت قدیمی ترین شرکت هواپیمایی در خاورمیانه است که در 35 مقصد بین المللی و 28 مقصد داخلی فعالیت می کند. ایران ایر با مخفف فارسی آن هما (هواپیمایی ملی ایران) که از گریفین اساطیر ایرانی گرفته شده است نیز نامیده می شود.
پایگاه اصلی آن فرودگاه مهرآباد تهران برای پروازهای داخلی و فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران برای پروازهای بین المللی است که مقر آن در محوطه فرودگاه مهرآباد در غرب تهران است.
هواپیمایی ایران ایرتور
شرکت هواپیمایی ایران ایرتور یک شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی است که در سال ۱۳۵۱ راه‌اندازی شده است. قطب اصلی این شرکت فرودگاه مهرآباد تهران و فرودگاه بین‌المللی مشهد است. این شرکت ناوگانی متشکل از 12 فروند هواپیمای مسافربری دارد. ایران ایرتور جز شرکت هایی است که دارای مجوز آموزش هوانوردی در ایران (ATO) از طرف سازمان هواپیمایی کشوری است. هواپیمایی ایران ایرتور عضو انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی IATA میباشد و گواهینامه ی استاندارد جهانی (IATA Operational Safety Audit (IOSA، با ممیزی توسط بازرسان مورد تایید یاتا را دارد. پیکره شرکت هواپیمایی ایران ایرتور متشکل از بیش از 1300 نیروی متخصص و زبده در قسمتها ی مختلف می باشد.
هواپیمایی آسمان
شرکت هواپیمایی آسمان در سال ۱۳۵۹ از ادغام چهار شرکت هوایی ایر تاکسی ، پارس ایر ، ایر سرویس و هور آسمان تشکیل یافت .هواپیمایی آسمان هم اکنون وسیع ترین شبکه پروازی به شهرهای داخلی با تاکید بر پرواز به مناطق محروم کشور را دارد .
آسمان برای پوشش هر چه بهتر شبکه پروازی خود ، سه مرکز پروازی به ترتیب در تهران ، شیراز و مشهد دایر کرده است. هر یک از سه مرکز یاد شده ، خدمه پروازی و آشیانه های تعمیر و نگهداری مستقل دارند تا از این طریق ضمن جذب و آموزش نیروی متخصص بومی ، پروازهای روزانه از استقلال کافی برخوردار باشند.
هواپیمایی آسمان در سال ۱۳۸۱ به صندوق بازنشستگی کشوری واگذار شد . این امر سبب شده تا آهنگ رشد و توسعه آسمان بیش از پیش فرونی یابد . آسمان از بدو تاسیس تا کنون دو شاخص مهم یعنی توسعه ناوگان و توسعه توانمندی های فنی عملیاتی شرکت را مد نظر داشته و در این راه به نتایج مهمی دست یافته که از آن جمله می توان عضویت در مجامع معتبر هوایی جهان همچون یاتا ، نرخ صعودی جابجایی مسافر ، گسترش شبکه پروازی ، جذب و آموزش نیروی متخصص ، ساخت آشیانه ها و کارگاه های متعدد مهندسی تعمیرات و دریافت گواهینامه های بین المللی از سازمان های معتبر هوایی اشاره کرد. آخرین گواهینامه معتبر اخذ شده در این خصوص IOSA خوانده می شود که از سوی یاتا برای آسمان صادر شده است .
هواپیمایی کیش ایر
هواپیمایی کیش، که با عنوان تجاری کیش ایر شناخته می‌شود یک شرکت هواپیمایی ایرانی است که در ۱۳۷۰ به مرکزیت جزیره کیش تأسیس شد. این شرکت هم‌اکنون جز ۵ شرکت ایرانی عضو یاتا میباشد و گواهینامه آیوسا توسط این سازمان دریافت نموده‌است.
شرکت هواپیمایی کیش با هدف توسعه فعالیت ها در جزیره زیبای کیش، از طریق برقراری ارتباط با مراکز استان‌های کشور و اتصال به کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس در سال ۱۳۷۰ تأسیس شد. این شرکت پس از ثبت و دریافت مجوزهای قانونی به عنوان یکی از شرکت‌های تابعه سازمان منطقه آزاد کیش و در قالب یک شرکت سهامی خاص، فعالیت خود را از خرداد همان سال با دو فروند هواپیمای اجاره ای شروع کرد. پس از طی دوره تأسیس و راه اندازی، از اواخر سال ۱۳۷۲ با تغییر استراتژی و رویکرد شرکت، به‌کارگیری متخصصان کارآزموده و رعایت اصل صرفه جویی و فعالیت مداوم سبب شد تا شرکت در مدت کوتاهی ضمن رفع مشکلات، به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در زمینه بازرگانی، عملیات، فنی، خدمات فرودگاهی و پشتیبانی دست یابد که تحقق چنین اموری، بستر مناسبی را در جهت رشد و سازندگی فراهم آورد.
هواپیمایی ساها
هواپیمایی ساها در سال 1369 منطبق با استانداردهای سازمان هواپیمایی کشوری تاسیس و خدمات رسانی به مشتریان محترم را آغاز نمود. ساها از جمله شرکت های حمل و نقل هوایی قدیمی ، با بیشترین سابقه در صنعت هواپیمایی داخلی است. این هواپیمایی با استفاده از تیم مدیریت مجرب و کارکنان متخصص ، خدمت رسانی به مشتریان را با استاندارد های بالای فنی و عملیاتی در بستر جدیدی آغاز کرده و تضمین آرامش و امنیت و همچنین احترام به مشتری هدف قرار داده است.
یکی از شاخص ترین موارد این هواپیمایی استفاده از بروز ترین تکنولوژی های دنیا در صنعت هوانوردی در کنار پرسنل جوان و با انگیزه جهت جلب رضایت مشتریان را می توان نام برد. توسعه همزمان و همسوی ناوگان هواپیمایی کشوردر کنار رشد توانمندیهای فنی و عملیاتی و ایمنی از شاخصه های مهم این ایر لاین در هدف گذاریهای خود بوده است. آموزش های مستمر کارکنان و توسعه ی زیر ساخت های عظیم هواپیمایی ساها از جمله اقداماتی است که مسئولان ذی ربط در جهت پیشبرد اهداف هواپیمایی بر میدارند. هم اکنون تیم برنامه ریزی ساها با هدف گذاری های دقیق در پی مقاصدی است که یا خدمت رسانی در آنها صورت نگرفته یا در صورت خدمت رسانی ، از کیفیت لازم برخوردار نبوده است.
هواپیمایی ماهان
هواپیمایی ماهان شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی است و آشیانه اصلی این شرکت در شهر کرمان قرار دارد. این شرکت در سال ۱۳۷۱ در کرمان تأسیس گردید و نام ماهان ایر نیز برگرفته از ماهان شهری در ۳۵ کیلومتری کرمان است. سهام‌دار عمدهٔ این شرکت مؤسسه خیریه مولی‌الموحدین است. شرکت هواپیمایی ماهان هم‌اکنون ناوگانی متشکل از ۳۷ فروند هواپیمای مسافربری و باری را در اختیار دارد و روزانه به ۲۰ مقصد، در اروپا، آسیا و خاورمیانه، پروازهای مستقیم دارد. این شرکت هواپیمایی از سال ۲۰۱۱ به دلیل خدمات‌رسانی به سپاه پاسداران، تحت تحریم آمریکا، و از ۲۰۱۹ با ممنوعیت پرواز آلمان و فرانسه قرار دارد. برخی منابع هواپیمایی ماهان را عامل انتقال ویروس کرونا به ایران می‌دانند.
هواپیمایی کارون
که در گذشته با نام شرکت هواپیمایی نفت ایران شناخته می‌شد شرکت هواپیمایی چارتری ایرانی است، که دفتر مرکزی آن در شهر اهواز قرار دارد. این شرکت هواپیمایی به صورت باربری و مسافربری فعالیت می‌کند.
هواپیمایی نفت به عنوان قدیمی‌ترین شرکت هواپیمایی غیرنظامی ایران، حدود ۸۵ سال پیش با نام خدمات هوایی نفت پا به عرصه فعالیت گذاشت و از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۸ با نام شرکت حمل‌ونقل هوایی ایران به فعالیت خود ادامه می‌داد، اما از آذر ماه سال ۱۳۸۸ به شرکت هواپیمایی نفت، تغییر نام داد. مالک اصلی این هواپیمایی شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت میباشد. این هواپیمایی در حدود ۵۲۰ کارمند دارد. در تابستان سال ۱۳۹۶ نام این شرکت از هواپیمایی نفت به کارون تغییر پیدا کرد تا کار واگذاری و فروش این شرکت توسط شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت (اوپیک) انجام شود.
هواپیمایی کاسپین
یکی از شرکت‌های هواپیمایی خصوصی ایرانی ست که در سال ۱۳۷۱ تأسیس شد. قطب اصلی این شرکت کلانشهر تهران میباشد و اکنون با ۱۰ فروند هواپیما در حال فعالیت است که متعلق به این شرکت می باشد.
شرکت هواپیمائی کاسپین به عنوان یکی از اولین شرکت‌های هواپیمائی خصوصی در صنعت حمل و نقل هوائی در سال ۱۳۷۱ با همت جمعی از اعضای این صنعت تأسیس گردید و لوگو این شرکت هواپیمایی به همت آقای کیوان حقیقی که طراحی لوگو هواپیمایی ماهان نیز به عهده ایشان بود، قبل از تاسیس این شرکت در سال ۱۳۶۸ طراحی گردید.
هواپیمایی قشم
هواپیمایی قشم ایر در مسیر بهبود خود، اولین بار در سال 1993 با اجاره هواپیما از خطوط هوایی دیگر تأسیس شد، بذر هدفی که بعداً برای شکوفایی کاشته شد و آینده ای حتی درخشان تر در راه است.
پروازها ابتدا از تهران به قشم و مسیرهای تهران به دبی برعکس انجام شد، اما با سیاست انعقاد قرارداد اجاره با صاحبان هواپیماهای پهن پیکر از سال 1996، پروازها به بسیاری از شهرهای ایران گسترش یافت.
در گام اول شرکت هواپیمایی قشم ایر پروازهای مسافری خود را تنها با دو فروند هواپیما آغاز کرد و تا سال 2000 تعداد هواپیماها به هفت فروند افزایش یافت.
هواپیمایی زاگرس
شرکت هواپیمایی زاگرس در سال ۱۳۸۴ با ثبت در منطقه آزاد اروند و با ورود دو فروند هواپیمای توپولوف فعالیت خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۸۶ دو فروند هواپیمای بویینگ MD به ناوگان خود اضافه کرد. اولین پرواز بین‌المللی زاگرس در سال ۱۳۸۷ با پرواز در مسیر تهران – دمشق انجام شد. در حال حاضر این شرکت یکی از هواپیماهای خود با کد ثبتی EP-ZAD را از خط پرواز خارج نموده و از قطعات آن برای سایر هواپیماهای MD استفاده می‌نماید. در حال حاضر این شرکت دارای ۲۰ فروند هواپیما، شامل ۷ فروند ایرباس ای۳۲۰، ۱ فروند ایرباس ای۳۱۹، ۲فروند ایرباس ای۳۲۱، ۳ فروند مک‌دانل داگلاس ام‌دی۸۳ و ۶ فروند مک‌دانل داگلاس ام‌دی-۸۲ است. همچنین این شرکت در ۱ تیر ماه ۱۳۹۶ تفاهم‌نامه اولیه برای خرید ۲۸ فروند هواپیمای جدید را با ایرباس منعقد نمود.
هواپیمایی تابان
شرکت هواپیمایی تابان (Taban Airlines) در سال ۱۳۸۴ موفق به کسب مجوز از سازمان هواپیمایی کشوری ایران شد و از سال ۱۳۸۵ پروازهای خود را به‌طور رسمی آغاز کرد. مرکز عملیاتی این شرکت در شهر مشهد است. تابان در سال ۱۳۸۹ نیز آشیانه تعمیر و نگهداری خود را در فرودگاه هاشمی نژاد مشهد افتتاح نمود و از این طریق علاوه بر هواپیماهای ملکی خود به دیگر شرکت‌ها نیز خدمات ارائه می‌کند.
شرکت هواپیمایی تابان توسط خلبان اصغر عبدالله‌پور و با مشارکت منطقه ویژه اقتصادی سرخس و شرکت سهامی توس گستر فعالیت خود را آغاز کرد. همچنین ای شرکت توافق‌نامه ای با هواپیمایی سهند آسیا دارد که این شرکت با توجه به فعالیت نامنظم در سال‌های ۱۳۸۸٬۱۳۹۵٬۱۳۹۷ به مدتی کوتاه ۲ فروند مک دانل داگلاس ام دی-۸۳ سهند آسیا به تابان اجاره داده شد. اخیراً سهند آسیا دوباره تصمیم به شروع فعالیت گرفته و یک فروند ام دی-۸۳ این شرکت دوباره به اجاره تابان درآمده و قرار است تا شروع فعالیت رسمی سهند آسیا، در ناوگان تابان بماند.
هواپیمایی آتا
هواپیمایی آتا، یک شرکت هواپیمایی ایرانی است که در سال ۱۳۸۷، به مرکزیت شهر تبریز تاسیس شد. هم‌اکنون این شرکت با اختیار داشتن تعدادی هواپیما در ناوگان خود به مقاصد داخلی ایران از تبریز، تهران، مشهد و همچنین چند مقصد خارجی فعال بوده و پرواز های برنامه‌ای دارد.
شرکت هواپیمایی آتا شرکت هواپیمایی ایرانی است، که در استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز تأسیس شده‌است و کلمه آتا واژه ای تُرکی میباشد. این شرکت با تصویب هیئت دولت، در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۸۷، به عنوان شانزدهمین شرکت هواپیمایی کشور ایران، راه‌اندازی شد. نخستین پرواز شرکت هواپیمایی آتا در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۸ همزمان با افتتاح این شرکت توسط وزیر راه و ترابری وقت، از فرودگاه بین‌المللی تبریز به مقصد مشهد مقدس صورت پذیرفت و پروازهای رسمی شرکت هواپیمایی آتا از تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۸۸ از تبریز به مقصد تهران انجام شد. شرکت هواپیمایی آتا فعالیت خود را با ۴ فروند هواپیمای ام‌دی-۸۳ با ظرفیت ۱۶۵ نفر مسافر آغاز نمود.
هواپیمایی معراج
هواپیمایی معراج یکی از شرکت‌های هواپیمایی خصوصی کشور ایران است که در سال ۱۳۸۹ با مجوز سازمان هواپیمایی کشوری تأسیس گردید. دفتر اصلی این شرکت در تهران قرار دارد.
نشان هواپیمایی معراج ترکیبی است از دایره با دو بال نمادین به مفهوم پرواز و استفاده از رنگ‌های آبی و قرمز که رنگ سازمانی این هواپیمایی است. دایره در وهله اول نقطه‌ای است گسترش یافته و سمبولیسم در برگیرنده مفاهیم حرکت، کمال و یکپارچگی. دایره همچنین نمادی از حرکت و زمان است، در عین حال نمادی است از آسمان و حرکت اجسام سماوی در حول محوری دوار. رنگ آبی به معنای آرامش و لذت بردن، می‌توان این‌گونه گفت خشنودی از آرامش همراه با لذت بردن از آن. قرمز نماد زندگی است و رنگی است درای کشش، قدرت و انرژی مثبت و ترکیب این دو رنگ یکی از محبوبترین ترکیب‌ها را ایجاد می‌کند. دلیل انتخاب این آرم برای هواپیمایی معراج اینست که این نشانه مفهوم حرکت، آرامش، لذت بردن، زندگی و انرژی مثبت را در پرواز نشان می‌دهد و در نهایت به شعار سازمانی هواپیمایی معراج اشاره دارد.
هواپیمایی سپهران
شرکت هواپیمایی سپهران یکی از شرکت‌های هواپیمایی ایران است که در سال ۱۳۹۵ تأسیس و از بهمن‌ماه ۱۳۹۵ شروع به کار کرد.مالک کنونی این شرکت علی درویشی مالک هتل درویشی مشهد میباشد. هم‌اکنون حفظ‌الله آطاهریان، مدیرعامل این شرکت هواپیمایی است.
هواپیمایی سپهران در کنار فلای پرشیا و هواپیمایی پارس یکی از سه شرکت هواپیمایی کشور با مرکزیت شیراز است.
شرکت هواپیمایی سپهران ابتدا در سال ۱۳۹۰ به عنوان یک شرکت سهامی خاص به ثبت رسید و پس از آن در سال ۱۳۹۵ موفق به دریافت گواهینامهٔ صلاحیت پروازی برای فعالیت مسافربری، باربری و محصولات پستی شد. با توجه به قرارگیری دفتر مرکزی این شرکت در شیراز، برنامه‌ریزی اولیه این شرکت برای پوشش پروازی داخل کشور، به ویژه ایجاد ارتباطی قوی بین مناطق جنوبی با سایر مناطق کشور بوده‌است.
هواپیمایی وارش
شرکت هواپیمایی وارش یا وارش ایر یک شرکت هواپیمایی ایرانی است که در سال ۱۳۹۶ با محوریت مازندران در شهر ساری فعالیت خود را آغاز کرده‌است.
شرکت هواپیمایی وارش (سهامی خاص)، در سال ۱۳۹۶ با محوریت استان مازندران فعالیت خود را آغاز نمود. وارش در زبان تبری به‌معنای باران و هواپیمایی وارش اولین شرکت هواپیمایی در استان مازندران است. این شرکت هم‌اکنون با ۵ فروند هواپیما در دو فرودگاه مهرآباد تهران و دشت ناز ساری در حال فعالیت است.
هواپیمایی فلای پرشیا
هواپیمایی فلای پرشیا یک شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی است که در سال ۱۳۹۷ تأسیس شد و فعالیت خود را در سال ۱۳۹۸ به مرکزیت شیراز آغاز نمود. هم‌اکنون با ۲ فروند هواپیما و ۱۰ مقصد پروازی در حال فعالیت است.
فلای پرشیا در کنار هواپیمایی آسمان، هواپیمایی سپهران و هواپیمایی پارس یکی از چهار شرکت هواپیمایی کشور با مرکزیت شیراز است.
شرکت هواپیمایی فلای پرشیا پس از ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها در سال ۱۳۹۷، فعالیت خود را جهت دریافت گواهینامه عملیات پروازی از سازمان هواپیمای کشوری شروع و پس از دریافت این گواهینامه (AOC) در آذر ماه ۱۳۹۸ با انجام اولین پرواز مسافری از مبدأ شیراز به مشهد مقدس، فعالیت خود را آغاز نمود. آغاز به کار این شرکت در شورای عالی هوانوردی کشور در سال ۱۳۹۶ موافقت شد و این خط هوایی به مرکزیت شیراز به ثبت رسید. این شرکت با محوریت شیراز در فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز فعالیت می‌کند. فلای پرشیا فعالیت خود را با ۳ فروند آغاز نمود.
هواپیمایی پارس
هواپیمایی پارس یا پارس ایر یک شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی است که در سال ۱۳۹۴ تأسیس شد و فعالیت خود را در سال ۱۳۹۹ به مرکزیت شیراز آغاز نمود. پارس ایر تنها ایرلاین ایرانی است که از هواپیمای بمباردیه CRJ-200 استفاده می‌کند. تمامی این هواپیماها ساخت سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ میلادی هستند.
هواپیمایی پارس در کنار هواپیمایی سپهران و فلای پرشیا یکی از سه شرکت هواپیمایی کشور با مرکزیت شیراز است.
شرکت هواپیمایی پارس در سال ۱۳۹۴ تحت نام ثبتی شرکت پارس اقیانوس کیش با هدف راه‌اندازی نخستین خط هوایی تمام منطقه‌ای کشور تأسیس گردید. سپس این شرکت در سال ۱۳۹۹ اقدام به اجرایی نمودن فاز اول طرح خود از طریق به‌کارگیری ۳ فروند هواپیمای جت بمباردیه سی‌آرجی ۲۰۰ ساخت کشور کانادا نمود و در حال حاضر به عنوان تنها دارنده این گونه در کشور محسوب می‌گردد.